Ana Hatlarıyla Gemi Finansmanına Bakış: Alıcı, Satıcı Ve Finansman Bankalar

 

Deniz yolu ile yapılan ticaret dünya çapında etkili ve diğerlerine kıyasla makul maliyetlerde olduğu için dünya ticaretinin hatırı sayılır oranını oluşturmaktadır. İstatistiklere göre dünya ticaretinin yüzde doksanı deniz yoluyla taşınmaktadır.

Deniz ticaretinin temel süjesini oluşturan ‘gemi’ ya da daha geniş olarak ‘deniz aracı’ ise deniz ticareti faaliyetine dâhil tüm özneler açısından oldukça değerli bir ayni menfaat teşkil etmektedir ve dürüstlükle söylemek gerekir ki bu doğrultuda tüm çok taraflı ve girift ilişkiler çerçevesindeki beklentileri etkili bir şekilde –çoğunlukla- karşılamaktadır. Gemilerin konu olabileceği sayısız ticari konu şöyle dursun, bu yazıda ana hatları ile ele alınacak olan hususlar gemilerin satış yoluyla el değiştirmesi ile bankalar tarafından sağlanacak finansmanlara konu olmasıdır.

Gemilere atfedilen hukuki statü tüm hukuk düzenlerinde birbirinden az veya çok farklılık göstermek suretiyle ayrılır. Dolayısıyla tabi olunacak kurallar da hukuk düzenine göre şekillenmektedir. Tahsis olunduğu iş hareket etmesini –tercihen sürekli hareket etmesini- gerektirdiğinden geminin tabi olduğu kurallar bulunduğu karasularına sıkı sıkıya bağlı kalmak suretiyle sıklıkla değişmektedir. Bu doğrultuda geminin bayrağı da uygulanacak hukuk bakımından önemli bir unsurdur ve bu yazının konusu olan geminin sahiplik değiştirmesi konusu gündeme geldiğinde ilk sözü söyleyecek olan süje mevcut bayrak devleti ve gelecek bayrak devleti ve bunların hukuk düzeni olacaktır.

Her satış ilişkisinde olduğu gibi geminin satıcısı ve alıcısı da bir takım ön görüşmeler sonucu nihayete erdirdikleri konuları ve satış üzerinde anlaştıkları hususları satış sözleşmesi adı altında akdederler. Böylelikle satıcının icabı ve alıcının kabulü ile geminin satılması konusundaki ortak irade hukuk düzeni tarafından tanınır hale gelmektedir. Satıcı kendini satma ve teslim etme taahhüdü ile bağlarken alıcı ise satın alma, ödeme ve teslim alma taahhüdü ile bağlamaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, geminin nerede teslim edileceğinin saptanmış olması ile birlikte geminin aynı zamanda seyrüseferine devam etmekte olmasıdır. Başka bir anlatımla satış için hem alıcı hem satıcı tarafından hazırlıklar tamamlanırken, geminin ticari faaliyeti kesintisiz olarak devam etmektedir.

Alıcı, satıcı ve gemi üçgenine çoğu zaman satış ilişkisinin bir başka önem teşkil eden süjesini oluşturan finansman bankalar da müdahil olmaktadır. Çok sayıda gemi satışının finansmanı kısmen yahut tamamen bankalar tarafından sağlanmaktadır. Bu açıdan gemi, banka için önemli bir menfaat haline gelmekte ve ortaya koyduğu finansman karşılığında geminin faaliyetine zarar gelmeksizin gemi üzerinde kendi lehine ayni hak tesis etmektedir. Bu noktada gemi ipoteği başta olmak üzere geminin kira, kazanç vb. her türlü gelirlerinin ve sigortasının banka lehine temlik edilmesi ilk akla gelen teminat enstrümanlarıdır.

Gemi, üzerinde anlaşılan yer ve zamanda teslim edilmek üzere seferini sonlandırır, aynı anda geminin hukuki ve fiziki teslimi üzerindeki son ve en önemli aşamalar aynı anda ve zaman zaman birbiri ardına başlar. Alıcının finansman bankası finansmanı sağlar sağlamaz bir an önce, tercihen aynı anda gemiyi ayni yükümlülüklerle bağlamak istemekte iken, satıcının finansman bankası gemi üzerinde kendi lehine tesis edilmiş ipoteklerin finansman bedeli ödenmeden kaldırılmasına razı gelmemektedir. Bu noktada satış bedelinin gönderilmesi, hesaba geçmesi, mevcut ipoteklerin kaldırılması, geminin mülkiyeti temsil eden evrakının teslim edilmesi, geminin zilyetliğinin teslim edilmesi, geminin satıcı adına olan mülkiyetinin sicilden terkin edilmesi, yeni sicilde mülkiyetin alıcı adına geçirilmesi ve yeni ipoteklerin tesisi gibi sayılabilecek ve bunlarla dahi sınırlı olmayan edimler, işleme taraf olan tüm süjeler bakımından bir takım riskler içeren konular haline gelmektedir. İşlem organizasyonu sağlanırken başlangıcından sonucuna dek her aşamasında tarafların hassasiyetleri gündemde tutularak en makul ve etkili çözümün tespit edilmesi çok mühimdir.

Uluslararası ticarette genel kabul gören ödeme yöntemlerinden işleme en uygun olanının seçilmesi, tüm süjelerin riskler hakkında eksiksiz ve doğru bilgilendirilmesi ve en önemlisi hukuki güvenliğin sağlandığı bir ortamda doğru ve etkili ticari kararların verilmesini sağlamak konusunda da tarafların hukuki temsilcileri devreye girmektedir. Bu çok taraflı ve çok uluslu kritik sürecin tamamlanması çoğu kez mevcut riskin işleme dâhil taraflar arasında eşit olarak paylaşılması yoluyla sağlanmaktadır.

Yukarıda belirtildiği gibi, deniz ticaretinin önemli süjesi olan ‘gemi’ nin faaliyetini kesintisiz ve -tercihen kârlı –sürdürebilmesi tüm tarafların lehine olmaktadır. Bu nedenle satış görüşmelerinin başlamasından hukuki ve fiziki teslimin tamamlanmasına dek geçen süreçte vakit kaybedilmemesi ve titizlikle çalışılması gerekmektedir. Günün sonunda saat işlemektedir ve önemli olan geminin suyun üzerinde batmaması değil, suyun üzerinde ilerleyebilmesidir.

Konu hakkında daha fazla bilgi almak için;

Av. Ece Birinci

AKT LAW OFFICE – Istanbul

e: ecebirinci@aktlaw.com

t: +90 212 251 1900